Jeżeli jesteś fanem wojskowego obuwia, i uważasz że desanty to świetne buty a pałatka załatwia sprawę deszczu – to obawiam się, że ten tekst (nie) jest dla Ciebie.

Podstawowym elementem umundurowania każdego żołnierza, czy funkcjonariusza w deszczowe czy mokre dni są odpowiednie buty i kurtka. To właśnie od nich zależy jakie odległości będzie mógł pokonać oraz jak chętnie wyjdzie w teren w czasie deszczu. Oczywiście, traktując airsoft jako hobby, trudno wymagać od każdego zakupu butów za setki czy tysiące złotych. Ten krótki poradnik, nie ma na celu wskazania konkretnych modeli, czy producentów – celem jego powstania jest rozwinięcie świadomości dotyczącej obuwia i okrycia wierzchniego. Mam nadzieję, że po jego przeczytaniu, każdy będzie w stanie wybrać w ramach własnego budżetu sprzęt, z którego będzie zadowolony.

Buty

Teoria

Jak zapewne każdy z Was wie, nie ma uniwersalnych butów do wszystkiego, zawsze lepiej jest mieć dwie czy nawet trzy pary – ot choćby aby przebrać przemoczone kamasze podczas milsima.
Wybierając obuwie zazwyczaj kierujemy się pewnymi cechami funkcjonalnymi, które umożliwią korzystanie z butów w różnych warunkach. Główne właściwości, nad którymi zawsze warto się zastanowić to:

• Wodoodporność
• Oddychalność
• Ocieplenie
• Przyczepność
• Wygląd

Wodoodporność

Każdy z nas chciałby aby jego buty nie zawiodły nawet w deszczowy dzień, jak pokazuje praktyka to nie jest to wcale najważniejsza ich cecha. Należy zdać sobie sprawę, że w pełni wodoodporne są jedynie kalosze. Odporność na wilgoć można uszeregować następująco:
Buty z membraną » buty skórzane impregnowane » pozostałe.

Oczywiście zaproponowany szereg dla naszych potrzeb został znacząco uproszczony, ale i tak wiadomo o co chodzi.

Czy warto zainwestować w buty z membraną?

Odpowiedź na to pytanie zapewne was zadziwi – ale moim zdaniem nie, pod warunkiem, że rozpatrujemy sytuację, gdy chcemy posiadać jedyna jedną parę obuwia na trzy lub nawet cztery pory roku. Zakup butów z membraną warto rozważyć, jeżeli w naszej szafie znajduje się już jakaś para na ciepłe dni.

Dlaczego?
Aby właściwie uargumentować swoje twierdzenie, muszę dokładnie przedstawić jak takie hydrofobowe powłoki działają. Poniżej znajduje się zdjęcie typowej membrany wykonane z z ePTFE (rozciągniętego politetrafluoroetylenu):

Fot 1. Zdjęcie membrany z ePTFE1

Membrana stanowi barierę dla wody, ponieważ jej pory są znacznie mniejsze niż pojedyncza kropla wody, z drugiej strony są paroprzepuszczalne, ponieważ są większe od cząsteczki wody (a wiec w formie gazowej woda może migrować przez taką powłokę). Niestety, membrany potrafią się zapychać podczas użytkowania brudem, kremami, jedzeniem itp., dlatego producenci stosują laminaty dwu- lub trzywarstwowe. Błony trzywarstwowe (3L) charakteryzują się większa odpornością mechaniczną, przy osłabieniu paroprzepuszczalności, zaś dwuwarstwowe (2L) lepiej oddychają ale za to są mniej odporne.

Gdy kupujemy buty czy kurtkę warto zastanowić się nad alternatywami dla najpopularniejszego Gore-Tex’u, ze względu na fakt, że z reguły jest on konstrukcją 3L posiada dodatkową warstwę z PU (poliuretanu) która zabezpiecza membranę, ale za to spowalnia proces wymiany gazowej.

Fot 2. Porównacie porów w membranie ePTFE i PU2

Oddychalność

Oczywiście na rynku znajdziemy, lepsze i gorsze membrany, bardziej oddychające i mniej, wytrzymalsze i bardziej delikatne. Poniżej prosty przykład wraz z przekrojem konstrukcyjnym:

Fot 3. Porównianie membran Gore-Tex, eVent i NeoShell3

Na co zwrócić uwagę?

Przede wszystkim na oddychalność i wodoodporność. Na nasze potrzeby każda markowa membrana będzie dobra, jednak musimy pamiętać, że tak naprawdę jest to perforowana folia w którą zawijamy nasze stopy. Przykładowe wartości wymiany gazowej: Gore-Tex typowo ok 18000g/m2/24h, eVent 15000 – 25000g/24h/m2, NeoShell >25000g/24h/m2 . W tym miejscu chciałbym przestrzec przed chińskimi powłokami i tzw. trzywarstwowymi laminatami „no-name” - np. Helikon podaje właściwości maksymalne dla swojego wyrobu: I generacja do 5000g/m2/24h, nowa II gen. do 8000g/m2/24h.

Jak wiadomo, w oryginalnym Gore-Tex’ie czasem czuć, że wilgoć za wolno ucieka, więc łatwo sobie wyobrazić jak czuje się człowiek nosząc „prsudomembrany”.

Dlaczego oddychalnosć jest taka ważna?
Sprawa jest banalnie prosta, jest nam ciepło tylko wtedy gdy nie mamy, czy to w bucie czy w kurtce nadmiaru wilgoci. Dlatego tak wielką rewolucją były i są wyroby membranowe. Pozwalają na zachowanie świetnych parametrów cieplnych zarówno podczas wysiłku jak i po jego ustaniu. Oczywiście cała ta zabawa ma sens tylko pod warunkiem, że nosimy wyłącznie odzież termoaktywną (oddychającą).
Ocieplenie

Wybierając buty zawsze musimy zadać sobie pytanie kiedy będziemy je nosić. Czy mają to być buty tylko na lato czy też na zimę? Jak zapewne się domyślacie, bardziej uniwersalne będzie obuwie bez ocieplenia, pod warunkiem, że tak dobierzemy rozmiar aby w środku zmieściła się gruba skarpeta. Co ważne jeżeli chcemy nosić lekkie „letnie buty” zimą, warto zainwestować w ciepłe (grube) termoaktywe skarpety np. z wełny merino – zwykłe frotki lepiej zostawić w domu.

Przyczepność
Kupując obuwie, które chcemy używać jesienią, czy zimą koniecznie zwróćmy uwagę na podeszwę. Musi ona mieć odpowiednio agresywny bieżnik, aby radzić sobie z błotem czy śniegiem. Według mnie głębokość bieżnika 3mm to absolutne minimum, a polecam 4mm i więcej dla 3-/4- sezonowych butów.

Wygląd
Jak powszechnie wiadomo, o gustach się nie dyskutuje. Niemniej chciałbym w tym miejscu obalić stereotyp, że buty „wojskowe” są lepsze niż trekkingowe/turystyczne. Nic bardziej mylnego, standardowo ideą przyświecającą kontraktowemu obuwiu militarnemu jest - one fit most. Prawdopodobnie dlatego wszyscy operatorzy, którzy mają taką możliwość kupują buty na własną rękę. Oczywiście sporo z nich wybiera obuwie cywilne, bo po prostu oferując to samo jest tańsze. Ceny dobrych butów taktycznych zaczynają od 500zł a sięgają nawet 1600zł za parę! Niestety olbrzymia składowa to opłata za wygląd, po prostu na takie buty jest mniejszy popyt niż na obuwie cywilne, co winduje ceny.
Podsumowanie – czyli Trzmiel radzi tym wszystkim z mniej zasobnym portfelem

To co w tym miejscu pisze nie jest prawdą objawioną, niemniej jest to pogląd dobrze ugruntowany, poparty również moimi osobistymi doświadczeniami. Jeśli chcesz kupić w miarę tanio obuwie, które będzie można używać przez cały rok, to zdecydowanie polecam buty półskórzane (i tu mała dygresja dla naszych potrzeb lepsze właściwości ma skóra licowa!), w których cholewkę wykonano z Cordury. Oczywiście nie zabronię, nikomu zakupu butów w pełni skórzanych, niemniej moim zdaniem sprawdzają się gorzej. Oczywiście szanując wasz budżet kategorycznie radzę omijać buty z membraną. Dlaczego? Po pierwsze latem noga w butach typu Tex strasznie się poci i męczy, do tego jest w nich gorąco (wiem, zaraz wszyscy użytkownicy obuwia z Gore powiedzą – nieprawda! Niemniej, niech spróbują przebiec się w dwóch różnych butach naraz, od razu czuć różnicę). Elementy ze skóry zapewniają wystarczającą wodoodporność na co dzień, a elementy z materiału, zapewniają świetną oddychalność.
Co zrobić gdy pada deszcz? Rozwiązania są dwa (na upartego trzy ), ze wszystkich miałem okazję korzystać, dlatego zacznę od tego które sam preferuję na cieplejsze dni:

Skarpety wodoodporne. Gdy pierwszy raz miałem je na nodze, od razu wsadziłem stopę w skarpecie do miski z wodą, efekt – sucho! Ponieważ takie skarpety trochę kosztują, zazwyczaj są wykonane z porządnych materiałów (np. moje poza barierą, wykonane są z wełny merino). Efekt? Fantastyczna wygoda i dobra odchylność (min. 10000g/m2/24h)! Warto zwrócić uwagę na wyroby Dexshell i Sealskinz (uwaga trzeba dobrać odpowiednią ich grubość w zależności od sezonu).

Stuptuty (ang. overboots) – świetne rozwiązanie na dni deszczowe, chronią całą nogę aż po kolano, znacznie lepiej niż nawet najlepsze buty z membrana. Najważniejsze według mnie aby były Gore-Tex’owe, inaczej cała walka o odchylność nie ma sensu. Na świecie najbardziej uznanym modelem, na trudne warunki jest seria Berghaus Yeti, w których zdobyto cały świat, od bagien po Himalaje. Niemniej, niezależnie od kroju i modelu radzę wybierać jedynie markowe produkty, i sceptycznie podchodzić do wyrobów z membran noname i materiałów nieoddychających.
Impregnaty – rozwiązanie najbardziej prowizoryczne, chociaż na krótką metę daje radę. Większość preparatów hydrofobowych przeznaczona jest do stosowania z membranami, jednak dużo z tych „mocniejszych” można stosować również na obuwie zwykłe.

Skoro kupujemy but na lato, to jak poradzić sobie zimą? Sprawa banalna, wystarczy porządna, ciepła, oddychająca skarpeta (lub dwie). I tak kupując najtańsze buty, mając odpowiednie akcesoria, możemy ich używać w trybie czterosezonowym.

Umundurowanie

Wprowadzenie o butach, membranach i teorii mamy za sobą, możemy przejść do „oczywistych” przynajmniej z pozoru spraw dotyczących ubioru. Wiele osób w środowisku airsoftowym popełnia proste z pozoru błędy, które dość mocno wpływają na termikę i wydolność. W tym poradniku opiszę dwa moim zdaniem najlepsze systemy warstwowego ubioru: ECWCS i APECS ze szczególnym uwzględnieniem tego drugiego (ponieważ jest bliższy umundurowaniu DO). Myślę, że szeroki opis jest zbędny, ponieważ poniżej mamy gotową receptę czym zapełnić szafę. Jedyne co pozostaje to nauczyć się właściwie kompletować strój, w zależności od warunków pogodowych i intensywności wysiłku.

System ECWCE trzeciej generacji składa się z kilku poziomów:

Poziom 1.  Lightweight Cold Weather Undershirts and Drawers – lekka bielizna termiczna
Poziom 2.  Midweight Cold Weather Shirt and Drawers
Bielizna wykonana z dzianiny polarowej (Polartec® Power Dry ®).
Poziom 3. Fleece, Cold Weather, Jacket. Bluza wykonana z dzianiny Polartec® Thermal Pro®
Poziom 4. "Windshirt"(Wind, Cold Weather, Jacket). Windstopper.
Poziom 5.  Soft Shell, Cold Weather, Jacket and Trousers.
Komplet chroniący przed wiatrem i niewielkim deszczem - najczęściej używana część systemu.
Poziom 6.  Extreme Cold Weather Cold/Wet Weather Parka and Trousers).
Hardshell czyli kurtka i spodnie Gore-Tex’owe.
Poziom 7.  Extreme Cold Weather Parka and Trousers.
Czyli zetaw na duże mrozy lub małą ilość ruchu.

Kombinacje poniżej pokazują zarówno konfigurację zalecaną jak i opcjonalną:

TM 10-8415-236-10. 2008. pages 0004-2 through 0004-9.

Pełna instrukcja dla systemu ECWCS Gen 3 dostępna jest tu:
http://www.liberatedmanuals.com/TM-10-8415-236-10.pdf

Przejdźmy do APECS - moim zdaniem praktyczniejszego systemu, który zamiast na bardzo drogich softshellach opiera sią na kombinacjach polarów.

Generalnie w skład systemu APECS wchodzą:

1.  Cienka bielizna termoaktywa - por. ECWCS lev. 1
2.  Polarowa bielizna - por. ECWCS lev. 2
3.  Jacket, Windpro Fleece, Cold Weather – windstopper z polarem
4.  Bluza polarowa Polartec 100
5.  Bluza polarowa Polartec 300
6.  Komplet Gore-Tex (kurtka i spodnie)
7. Dodatkowo obecnie dostępny jest softshell oraz kurtka i spodnie na ekstremalnie niską temperaturę.

Jak widać taki system można spokojnie skompletować bazując na odpowiednikach cywilnych. Dzięki niemu, można spokojnie poradzić sobie niemal w każdych warunkach pogodowych. Podstawową zasadą działania ECWCS’a i APECS’a jest utrzymanie wysokiej oddychalności, a dzięki temu dobrej termiki. Co ważne, należy pamiętać, że kluczową rolę w deszczowe dni odgrywa najwyższej jakości, dobrze utrzymany komplet Gore.

Najważniejsza zasada: Mundur nie jest przeznaczony do ochrony przed deszczem lub noszenia jako warstwa ocieplająca! Zarówno spodnie jak i bluza pogarszają oddychalność, podobnie bawełniane koszulki i wszelkiego rodzaju bluzy. Należy pamiętać aby pod Gore ubierać polary – o ile nie ma takiej konieczności nie ubieramy kompletu mundurowego!

Druga ważna zasada – nie dublujemy membran! Masz shoftshella z membraną – to nie ubieraj go pod hardshella, używasz butów z Gore-Tex’em – nie zakładaj skarpet wodoodpornych.

Dla ułatwienia doboru odzieży poniżej prezentuję ciąg uszeregowany od najniższej do najwyższej paroprzepuszczalności:
Bielizna termoaktywana » polary » softshelle » hardshelle

Czy można pominąć któryś z elementów systemu? Czy można coś dodać?
Generalnie wg. mnie można odpuścić sobie softshell podszyty polarem lub shoftshelle ze zintegrowanym windstopperem lub membraną. Lepiej na potrzeby mżawek dodać dobrej jakości, oddychający softshell (np. z tanich Helikon Trooper), który poprawi komfort, w sytuacjach gdy nie ma konieczności noszenia kompletu Gore-Tex. Generalnie każdy z nas powinien posiadać pełen zestaw z wybranego systemu. Do całości oczywiście należy dobrać odpowiednie akcesoria takie jak rękawiczki, czapki, kominiarki.

Więcej informacji o ubiorze USMC dostępne jest pod adresem:
http://www.marcorsyscom.marines.mil/Portals/105/PdMICE/PDFs/Authorization_for_Wear_SEPTEMBER2014.pdf

Dzięki, że dotarliście aż tutaj! Konstruktywna krytyka, jak zawsze mile widziana.

Autor tekstu:

Źródła:

1.  http://vick-gear.blogspot.com
2.  http://blog.gooutdoors.co.uk
3.  http://media.outsideonline.com